Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne na Kasprowym Wierchu

Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne na Kasprowym Wierchu to najwyżej położony budynek w Polsce. Jest tylko dwa lata młodszy od kolejki i rozpoczął swoją działalność 23 stycznia 1938 roku, co oznacza, że w tym roku świętuje swoje 85 urodziny. Od początku swojej działalności realizuje pełen zakres badań meteorologicznych, wykonując pomiary synoptyczne, na podstawie których przygotowuje się prognozy pogody. Placówka prowadzi również badania nad klimatem w Tatrach.

Obserwator czy synoptyk?

Pracownikami tego wyjątkowego miejsca na tatrzańskiej mapie są obserwatorzy pogody. Zdarza się jednak, że turyści nie do końca rozumieją, czym zajmuje się osoba na tym stanowisku. Pracownicy  Obserwatorium czasem odbierają nawet telefony z zapytaniem o pogodę w najbliższych dniach. Tymczasem osoba, która zajmuje się opracowaniem prognozy pogody to synoptyk. Natomiast obserwator to osoba, która potrafi bardzo precyzyjnie określić, w oparciu o zebrane dane i zaobserwowane zjawiska, jaka pogoda jest w danym dniu.  Dopiero w oparciu o pomiary zebrane przez obserwatora, synoptyk może stworzyć prognozę pogody i przewidzieć warunki atmosferyczne na najbliższe dni.

Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne na Kasprowym Wierchu

Rodzaje pomiarów i dyżur trwający 48 godzin

Dyżur w IMGW Kasprowy Wierch trwa 48 godzin. W tym czasie obserwator zobowiązany jest do wysłania co godzinę depeszy SYNOP. To zakodowana depesza meteorologiczna, którą trzeba wysłać do pięciu minut po każdej pełnej godzinie. Na dwie minuty przed pełną godziną w budynku rozlega się sygnał alarmowy. To znak, że należy wyjść przed budynek i zaobserwować, co się dzieje na niebie. Szczyt Kasprowego stwarza idealne warunki do takich obserwacji również nocą, ponieważ nie ma tutaj zanieczyszczenia światłem czyli światła rozproszonego w atmosferze. Obserwacja nieba przebiega dzięki temu bez zakłóceń. Każda depesza SYNOP jest szyfrowana czyli zakodowana w pięciocyfrowych ciągach. Zastosowany kod jest międzynarodowy, dzięki czemu depesza będzie zrozumiała dla synoptyka w każdym kraju i na każdym kontynencie. Ta informacja trafia bowiem nie tylko do centrali w Warszawie, ale również do sieci międzynarodowej. Jeśli dodatkowo danej sytuacji pogodowej towarzyszy jedno z czterech zjawisk niebezpiecznych w górach (burza, grad, intensywny opad deszczu lub gołoledź) obserwator wysyła dodatkową depeszę o nazwie SZTORM.

W pomiarze podstawowych parametrów pogodowych – takich jak temperatura, ciśnienie, kierunek i siła wiatru, nasłonecznienie i wilgotność względna – pomagają obserwatorom komputery oraz specjalne czujniki. Są też parametry, których z oczywistych względów nie można zmierzyć elektronicznie. Dlatego obserwator na bieżąco kontroluje to, co dzieje się na zewnątrz. Co godzinę  wychodzi do ogródka meteorologicznego na dachu budynku, aby lepiej się temu przyjrzeć. Ocenia zachmurzenie, sprawdza widzialność i wysokość, na jakiej znajduje się podstawa chmur. Pilnuje, czy aktualnej sytuacji pogodowej towarzyszą jakieś dodatkowe zjawiska. Ciekawostką jest również fakt, że na dachu obserwatorium znajdują się dwie klatki meteorologiczne, służące do zabezpieczenia i osłony przyrządów meteo. Ta zapasowa została zainstalowana na wypadek, gdyby jedną np. zwiał lub uszkodził wiatr, co na Kasprowym jest prawdopodobne. Nie zapominajmy, że to właśnie tutaj mierzony był w 1968 roku najsilniejszy wiatr halny w historii Tatr.

Obserwatorium wykonuje również inne pomiary synoptyczne, a także klimatologiczne, prowadzi badania dotyczące pokrywy śnieżnej, stężenia gazów cieplarnianych, natężenia promieniowania słonecznego, radioaktywności czy w końcu zlodzenia czyli występowania pokrywy lodowej na zbiornikach wodnych w zależności od temperatury powietrza i temperatury wody. Dostarcza też komunikaty pogodowe na potrzeby dla Polskich Kolei Linowych i Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.

Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne na Kasprowym Wierchu

Praca dla wybranych

Obserwatorzy pogody z Kasprowego Wierchu muszą być nie tylko fachowcami w swojej branży, ale również osobami o doskonałej kondycji fizycznej, które świetnie orientują się w terenie i bardzo dobrze znają Tatry. Na 48-godzinny, samotny dyżur meteorologiczny najczęściej docierają za pośrednictwem kolejki, ale zdarzają się sytuacje, w których kolej linowa nie może kursować; np. ze względu na bardzo silny wiatr halny lub posezonowy przegląd konserwacyjny. Wówczas obserwator musi podjąć próbę dotarcia na Kasprowy samodzielnie. W sezonie letnim i przy dobrej pogodzie wejście na szczyt zielonym szlakiem przez Myślenickie Turnie zajmuje mniej więcej dwie godziny. W niesprzyjających warunkach pogodowych i dodatkowo w sezonie zimowym ten czas może znacznie się wydłużyć. Przy dużej pokrywie śnieżnej po świeżych opadach obserwator zazwyczaj dociera na szczyt korzystając z nart skiturowych.

Obserwatorzy z Kasprowego to ludzie, dla których Tatry i meteorologia stały się sposobem na życie i pasją. Nagrodą za ich wymagającą pracę z całą pewnością są zjawiska, których nie doświadczymy np. na nizinach. Choćby nieco surrealistyczne Widmo Brockenu czy morze chmur, które potrafi zalegać w tatrzańskich dolinach o każdej porze roku. Ich doświadczenie wymaga jednak cierpliwości i otwarcia na wyjątkowość matki natury. Obserwatorium wydaje się w tej scenerii dumnym strażnikiem Tatr, czuwającym nad bezpieczeństwem każdego turysty.

Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne na Kasprowym Wierchu

Obserwatorium pod śniegiem

Zdarzają się sytuacje, w których gwałtowne zjawiska pogodowe potrafią obserwatora z Kasprowego autentycznie zaskoczyć. Tak było na początku stycznia 2019, kiedy pewien filmik rozsławił obserwatorium na całym świecie. Za sprawą silnego wiatru połączonego z obfitymi opadami śniegu zasypane zostało południowe wejście do budynku. Po zakończeniu jednego z dyżurów pracownicy nagrali otwarcie drzwi na zewnątrz po nocy, w czasie której spadła pokrywa świeżego śniegu o grubości 1,5 metra. Wyjście z budynku przypominało odkopywanie z lawiny śnieżnej, a filmik niespodziewanie obejrzało prawie 400 tysięcy internautów z całego świata.

Filmik 03.01.2019

Odwiedziny misia

Obserwatorium na wysokości 1987 m.n.p.m. odwiedzają od czasu do czasu tatrzańskie zwierzęta. Kiedyś, podczas przestoju konserwacyjnego kolejki, w budynku nazbierało się sporo śmieci, które zwąchał największy europejski drapieżnik czyli niedźwiedź brunatny. Zapach musiał być na tyle intensywny, a zarazem intrygujący, że miś uznał, iż warto wybrać się na wycieczkę na sam szczyt Kasprowego Wierchu. Na szczęście nikt z pracowników nie ucierpiał, choć niespodziewane wejście potężnego gościa do wnętrza budynku wraz z futryną drzwi musiało wyglądać groźnie.

Tragedia 15 minut od szczytu

Jednym z pracowników Wysokogórskiego Obserwatorium Meteorologicznego Kasprowy Wierch była na początku lat 60. XX wieku Jadwiga Brydówna, będąca również przewodnikiem tatrzańskim z doświadczeniem taternickim. Zakochana w Tatrach, wielokrotnie wędrowała po nich w trudnych, także zimowych warunkach. I właśnie z taką pogodą przyszło jej się zmierzyć 3 marca 1962 roku. Z powodu bardzo silnego wiatru kolejka tego dnia nie kursowała, co oznaczało, że na Kasprowy należy dotrzeć samodzielnie. Sytuację komplikowała marznąca mżawka i gęsta mgła, które w połączeniu z typowo zimową pokrywą śnieżną całkowicie ograniczały widoczność i utrudniały orientację w terenie. W takich warunkach 33-letnia Brydówna postanowiła dojść na Kasprowy przez Halę Gąsienicową, zatrzymując się po drodze w Schronisku Murowaniec. Stąd zadzwoniła około godz. 16:00 do pełniącego dyżur Apoloniusza Rajwy, informując go o planowanej porze dotarcia na Kasprowy. Kiedy po czterech godzinach Brydównej nadal w Obserwatorium nie było, zdecydowano o powiadomieniu ratowników TOPR. Po godz. 21:00 rozpoczęła się akcja ratunkowa, którą przerwano ze względu na fatalne warunki, będące zagrożeniem dla TOPR-owców. Poszukiwania wznowiono dopiero rano, jednakże to nie ratownicy, a Apoloniusz Rajwa odnalazł ciało kobiety na stoku Beskidu. Leżała bez oznak życia zaledwie piętnaście minut od budynku na szczycie Kasprowego. Wszystko wskazuje na to, że w fatalnych warunkach, mimo doskonałej znajomości szlaku, kompletnie straciła orientację w terenie i zamiast na Kasprowy Wierch, poszła w kierunku grani Beskidu. To tragiczne wydarzenie pokazało, że w zderzeniu z matką naturą nigdy nie powinniśmy być zbyt pewni siebie.

Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne na Kasprowym Wierchu

Budynek – twierdza

Projektantami obserwatorium byli Anna i Aleksander Kodelscy, którzy wcześniej zaprojektowali wszystkie trzy stacje Kolei Linowej Kasprowy Wierch. Trudne warunki atmosferyczne na wysokości niemal dwóch tysięcy metrów wymagały od architektów wyobraźni, a zarazem podejścia praktycznego. Stworzenia konstrukcji nie tylko funkcjonalnej, ale również odpornej na surowy, tatrzański klimat. Skrajne temperatury notowane na szczycie miały ogromny wpływ na grubość zaprojektowanych, granitowych ścian budynku. Obserwatorium musiało być również odporne na erozyjną działalność wiatru oraz wody, która gromadząc się w szczelinach elewacji mogłaby wpływać na nią destrukcyjnie podczas mrozów. Historia pokazała, że granitowa, solidna konstrukcja budynku była strzałem w dziesiątkę, co potwierdziły również czasy okupacji hitlerowskiej.

Kiedy wybuchła II wojna światowa, część wyposażenia z IMGW Kasprowy Wierch przeniesiono do stacji meteorologicznej na Hali Gąsienicowej. Po zajęciu Obserwatorium przez Niemców, służyło ono przede wszystkim celom militarnym i prowadzono tu pomiary meteo na potrzeby Luftwaffe. Tak było do stycznia 1945 kiedy ewakuowano niemiecki personel, częściowo niszcząc pomoce naukowe i przyrządy obserwacyjne. Niemcy planowali także wysadzić budynek w powietrze, ale ładunki wybuchowe okazały się zbyt słabe na solidne, granitowe ściany. Polacy wrócili do pracy w Obserwatorium w marcu 1945 roku.

Wybrane pomiary pogodowe z lat 1951-2007

Średnia roczna temperatura: -0,7 stopnia Celsjusza.

Maksymalna temperatura odnotowana na Kasprowym Wierchu: 23

Minimalna temperatura odnotowana na Kasprowym: -30

Średnia roczna liczba dni z pokrywą śnieżną: 221

Średnia roczna liczba dni z mgłą: 288

Średnia roczna liczba dni z burzą: 31,5

Maksymalna grubość pokrywy śnieżnej: 355 cm

 

skipassy online